ESG στη Ναυτιλία

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η ανάλυση της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης και του διεθνούς κανονιστικού πλαισίου της ναυτιλίας που επηρεάζουν άμεσα το ESG της ναυτιλιακής επιχείρησης. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης βρίσκεται στο επίκεντρο του ESG των ναυτιλιακών επιχειρήσεων και συνοψίζει τις αρχές της υπεύθυνης και ισορροπημένης διαχείρισης πόρων, της προστασίας του περιβάλλοντος, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της οικονομικής ευημερίας για την ικανοποίηση των αναγκών του παρόντος χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Το περιβάλλον αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης και, ιδίως στην περίπτωση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων, διέπεται από ένα σύνθετο διεθνές κανονιστικό πλαίσιο που στοχεύει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της ρύπανσης από τα πλοία. Η Διεθνής Σύμβαση για την Πρόληψη της Ρύπανσης από τα Πλοία (MARPOL 73/78) είναι μία καίρια Διεθνής Σύμβαση σχεδιασμένη για την καταπολέμηση της θαλάσσιας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προέρχεται από πλοία.

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η ανάλυση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, του διεθνούς ρυθμιστικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία καθώς και σειράς μέτρων  – τεχνικών, λειτουργικών και οικονομικών – που στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών αυτών και την απανθρακοποίηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας.  Οι δράσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής/ προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αποτελούν ένα από τα βασικότερα στοιχεία του ESG των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Παρόλο που ο ΟΗΕ έχει εδώ και χρόνια έχει υιοθετήσει διεθνείς συμβάσεις – ορόσημα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής – όπως το Πρωτόκολλο του Κιότο και η Συμφωνία του Παρισιού -, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία δεν καλύπτονται από τις συμβάσεις αυτές, κυρίως λόγω της αδυναμίας/δυσκολίας απόδοσης των εκπομπών CO₂ αυτών σε συγκεκριμένες χώρες. Ο IMO έχει αναπτύξει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία, το οποίο περιλαμβάνει τόσο τεχνικά όσο και λειτουργικά μέτρα και εστιάζει στη χρήση εναλλακτικών ναυτιλιακών καυσίμων, αλλά και εργαλείων της αγοράς για την επιτάχυνση της απανθρακοποίησης της ναυτιλίας.

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι  η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και, πιο συγκεκριμένα, των Ευρωπαϊκών Οδηγιών που σχετίζονται με την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία. Πέρα από διεθνές κανονιστικό πλαίσιο για τη ναυτιλία που καθορίζεται από τον ΙΜΟ, η αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία ρυθμίζεται και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο του 2018 και αποτελεί τον οδικό χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 περιλαμβάνει – μεταξύ άλλων – Οδηγίες που σχετίζονται με την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία. Οι Οδηγίες αυτές είναι η ένταξη της ναυτιλίας στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών και ο Κανονισμός FuelEU Maritime 2023/1805 που προωθεί τη χρήση ανανεώσιμων και χαμηλών σε άνθρακα καυσίμων και στοχεύει στην επιτάχυνση της μεγάλης κλίμακας παραγωγή τους.

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι  η ανάλυση της σχέσης της ναυτιλιακής επιχείρησης με εσωτερικά και εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders), στο περιβάλλον του ESG. Η αξία της ναυτιλιακής επιχείρησης και η βιωσιμότητά της δεν εξαρτώνται μόνο από τη σχέση με τους επενδυτές και με το φυσικό περιβάλλον. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι σχέσεις της με τον άνθρωπο, με τα άτομα και τις ομάδες που αποτελούν τα εσωτερικά και εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη της ναυτιλιακής επιχείρησης. Ο ανθρώπινος παράγοντας -το S του τριπτύχου ESG- αντανακλά τη σημασία που έχουν για τη ναυτιλιακή επιχείρηση οι εργαζόμενοι στη θάλασσα και στην ξηρά, καθώς και εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι τοπικές κοινωνίες, οι ρυθμιστικές αρχές, οι πελάτες, οι προμηθευτές, οι συνεργάτες κ.ά. Η σημασία των εργαζομένων για τις ναυτιλιακές εταιρείες αναδεικνύεται (και) από συμβάσεις όπως η Διεθνής Σύμβαση για τα Πρότυπα Εκπαίδευσης και Πιστοποίησης των Ναυτικών και η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας.

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η ανάλυση της έννοιας της εταιρικής διακυβέρνησης, των σχέσεων αντιπροσώπευσης  και του ρυθμιστικού πλαισίου της λογιστικής της βιωσιμότητας, με έμφαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. H εταιρική διακυβέρνηση αποτελεί τον πυρήνα του τρίτου σκέλους του ESG στη ναυτιλία (G: Governance). Εκκινώντας από την προστασία των επενδυτών (κυρίως των μετόχων των εισηγμένων εταιρειών), η εταιρική διακυβέρνηση εκτείνεται και περιλαμβάνει τη μέριμνα για το σύνολο των ενδιαφερόμενων μερών, μέσω μηχανισμών όπως το διοικητικό συμβούλιο, η λειτουργία εσωτερικού ελέγχου κ.ά. Σημαντικές συναφείς έννοιες αποτελούν οι συγκρούσεις αντιπροσώπευσης και τα κόστη αντιπροσώπευσης, αντικατοπτρίζοντας τη δυνητική διάσταση προτεραιοτήτων μεταξύ της διοίκησης και της ιδιοκτησίας των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων βασίζεται σε ρυθμιστικά πλαίσια για τις ανώνυμες εταιρείες, στους μηχανισμούς της αγοράς κεφαλαίου και το μετασχηματισμό των προτύπων λογιστικής πληροφόρησης, ώστε να συμπεριλάβουν ουσιαστικές πληροφορίες που αφορούν το σύνολο των ενδιαφερόμενων μερών.

Σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι η ανάλυση των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων, η τεκμηρίωση της σημασίας τους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο πλαίσιο του ESG και η παρουσίαση των κυριότερων μεθοδολογικών προκλήσεων. Οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις αποτελούν τον καθρέφτη του πλέγματος ESG στις κεφαλαιαγορές. Αποτελούν επενδύσεις σε αξιόγραφα (κυρίως μετοχές και ομόλογα) που εκδίδονται από επιχειρήσεις και οργανισμούς των οποίων η δραστηριότητα έχει θετική επίδραση στο περιβάλλον και την κοινωνία, σύμφωνα με τη γνώμη των επενδυτών. Για τις ναυτιλιακές εταιρείες, η επιλεξιμότητα των αξιογράφων που εκδίδουν ως κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων επηρεάζει καθοριστικά την πρόσβαση της ναυτιλίας στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Σημαντική κατηγορία κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων αποτελούν τα ομόλογα βιωσιμότητας (ή πράσινα ομόλογα ή, σε κάποιες περιπτώσεις στη ναυτιλία, μπλε ομόλογα), τα οποία συνδέουν την απόδοση του επενδυτή με την επίτευξη μετρήσιμων περιβαλλοντικών στόχων. Οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις επαναπροσδιορίζουν το αναλυτικό πλαίσιο απόδοσης-κινδύνου της συμβατικής χρηματοοικονομικής θεωρίας, διαμορφώνοντας ένα αναλυτικό τρίπτυχο απόδοσης-κινδύνου-αντίκτυπου.